Život Svetog Save

RIZIČNO PUTOVANJE

Ako bi sve išlo po planu, predpostavljalo se da karavan iz Jerusalima neće stići u Bagdad pre trideset dana. Bez ikakvog straha pred mnogim opasnostima pred sobom i svojom pratnjom, kao što su: peščana pustinja, prevelika toplota i vrebajuće zasede, Sava preuze ovo putovanje. Oslanjajući se na Božju zaštitu, on stiže u čarobni grad na reci Tigru bez ikakvih većih poteškoća. Tamošnje muslimansko stanovništvo bilo je još više neprijateljski raspoloženo prema hrišćanima nego u Egiptu. Ipak, sultan Iraka primi Savu ne samo tolerantno, već i sa poštovanjem. Stavi mu na raspoloženje i gardu za obezbeđenje za vreme boravka u Iraku.

Odmah po dolasku, Sava ode u crkvu Sveta tri Otroka, to jest: /Šadrah, Mešah i Abednego/. Nije li u Bibliji zabeležena prekrasna priča o ovoj trojici mladića? /Danilo 3/. U Bagdadu, pak, živelo je vrlo malo hrišćana Asiro-Haldejaca, čiji preci primiše blagoslovenu veru još u prvom veku od apostola Tadije. Oni behu hrabar narod, čija je istorija, čak i do naših dana, pravo mučeništvo. Iako ne u potpunosti pravoslavci, Sava ih zavole zbog toga što su se grčevito držali uz Hrista nasuprot mnogih smrtnih opasnosti. On je vodio prijateljski razgovor s njihovim patrijarhom i starešinama zajednice. Potom dariva crkvu i ode da poseti ruševine nekih hrišćanskih svetinja.

Našeg svetitelja nije interesovao Bagdad, „prebivalište mira“, čuveni grad Harun-al-Rašida, zapovednika vernih i glavnog junaka iz „Arapskih noći“. Prošlost beše slava toga grada a sadašnjost samo maštanje živih. Ipak, još je uvek postojao kao veliki, ako ne slavni grad, dok su Vavilon i Niniva iščezli bez straha.

Ubrzo, Sava se pripremi da napusti Bagdad. Obavešten o tome, sultan, kao po Božjoj komandi, odredi gardu da prati Srbe do izvesnog odstojanja na njihovom putovanju za Siriju.

Kad stigoše na tlu Sirije, Savi oživeše u mislima ličnosti velikih apostola, koji su otpočeli i organizovali Crkvu u toj zemlji. Seti se i svih proslavljenih pravoslavnih otaca, episkopa i asketa. Jer, iako i sam asketa, on beše čovek prefinjene kulture i velikog znanja. On je znao kako je Sirija bila vekovima borbeno duhovno polje, najpre između hrišćanstva i jeresi, a potom između hrišćanstva i muhamedanstva.

Grad Antiohija beše centar delatnosti svetih apostola. Tu su sledbenici Hristovi „po prvi put bili nazvani hrišćani“. Stigavši u ovaj grad, Sava ode prvo da pozdravi naslednika apostola, patrijarha antiohijskog i cele Sirije. Patrijarh je već znao o srpskom arhiepiskopu kroz priče i prepisku sa svojim kolegama istočnim patrijarsima. Zbog toga, on primi Savu sa osobitim interesovanjem. Posle prvog razgovora, Sava mu se mnogo dopade. Mnogo dana su se molili zajedno i razgovarali, obojica željni da nešto korisno nauče jedan od drugoga. Sava je posetio manastir sv. Simeona Stolpnika gde su ga monasi primili sa oduševljenjem kao svetogorskog monaha i poglavara novoosnovane nezavisne Crkve. Sava se raspitivao i želeo da sazna što više o svetom Simeonu i njegovim naslednicima u tom mestu.¹ Bratija je udovoljila njegovoj želji. On dade poklone manastiru i blagoslovi crnorisce. Isto tako, dariva Antiohijsku katedralu, a patrijarh mu uzvrati, poklonivši mu neke skupocene svetinje i crkvene sasude. Na kraju, Sava i patrijarh blagosloviše jedan drugoga i rastadoše se.

Iz Sirije, Sava ode u Jermeniju, zemlju u podnožju brda Ararah. On je mnogo želeo da vidi ovu veliku mučeničku naciju sa bogatom crkvenom istorijom, duhovnu decu sv. Grigorija Prosvetitelja. Kao i uvek i ovde je posetio, i žive i mrtve. Među mrtvima, Sava je znao po imenu mnoge svete Jermenske episkope, hrišćanske knezove i mučenike. To beše zemlja u kojoj je umro Sveti Jovan Zlatousti.² U svojim molitvama i mislima, Sava je razgovarao sa svima njima. On je posetio proslavljene manastire stare Jermenije, darivao ih i dao imena mnogih Srba, živih i mrtvih, da bi se molili za njih.

Napuštajući Jermeniju, Savi je predstojao najopasniji deo putovanja. On je morao da preće Kurdistan, divlju, brdovitu zemlju, naseljenu divljim stanovništvom Kurdima, koji behu odgovorni za mnoga masakriranja hrišćana, Jermena i Asiraca.

Korisno je bilo što je Sava bio u prijateljskim odnosima sa sultanom u Egiptu, koji je bio najpopularnija ličnost u istoriji Kurdistana. Još je bolji komentar jednog biografa koji kaže: „Kao munja, naoružan Svetim Duhom i podržan Božjom pomoću, Sava je išao preko zmija otrovnica i aspida i preko svih paklenih sila“ /Luka 10, 19/.

Posle toga Sava je proputovao kroz Seljuk Turski, zemlju koja je bila ne manje opasna za hrišćane od Kurdistana. Na svom putu on je sa tugom video mnoge hrišćanske crkve pretvorene u muhamedanske džamije i minareta. Nije ni slutio da će u nedogledno vreme srpske crkve, koje su zidali on i otac, doživeti istu sudbinu.

Na tom putu izdašno je delio novac sirotim muhamedancima u svakom gradu i selu. Tada je bilo nemoguće zamisliti da će njihovi potomci oterati bezbrojno srpsko roblje i prodavati po pijacama u istim ovim mestima gde je on delio milostinju u ime Hristovo. Stigavši srećno u pristanište Sredozemlja, Srbi su, galijom otplovili za Nikeju. Tamo je Sava primljen od strane carskog dvora, patrijarha i hrišćana kao stari prijatelj sa još većim počastima „nego ranije“. Svi su oni pažljivo slušali priče o najudaljenijim svetim mestima. Sava je poklonio caru Jovanu Vataciju, carici i patrijarhu skupocene ikone i druge svete predmete, koje je doneo sa svoga pokloničkog putovanja. On je služio i propovedao u crkvama i delio poklone sirotinji. Pre svega, uspe da sredi sa carem i patrijarhom neke važne probleme u vezi sa Bugarskom crkvom. Naime on se zauzimao za priznanje bugarskog patrijarha u Trnovu radi jedinstva i snage pravoslavlja. On je, takođe, molio da se caru Asenu, oprosti što se bio priklonio rimskoj crkvi pa se kasnije pokajao. U obadva ova slučaja, Sava je u potpunosti uspeo.

Ovo beše treća Savina poseta privremenom glavnom gradu Vizantijskog cara i patrijarha. Utisak koji je ostavio Sava i ovoga puta na narod u Nikeji ostaće neizbrisiv sve dotle, dok hrišćani žive u tome gradu. Veza između Srpske crkve i Matere crkve postoji od tada neprestano do naših dana.

Iz Nikeje, Sava ne mogaše da ide u Carigrad kroz Bosfor. Grad držahu još uvek Latini, a sem toga, baš u to vreme grad beše opkoljen vojskom cara Jovana Vatacija nikejskog. Zbog toga, ovaj car organizova Savi sigurniji put duž Azijske obale Bosfora, do jednog severnog malog pristaništa. Iz toga pristaništa Srbi preploviše Crno More i iskrcaše se u gradu Masembriji, u Bugarskoj.

1. Sv. Simeon Stolpnik je prvi asketa hrišćanstva. Živeo je i podvizavao se stojeći uspravno u uzanom tornju visokom
2. 40 stopa sve do svoje smrti /1. septembra 459/. Car Teodosije Mlađi, uobičavao je da savetuje svoje strane posetioce rečima: „Idite u Antioh, da vidite Simeona, najveće čudo moga carstva.“
3. Sv. Jovan Zlatoust, arhiepiskop carigradski, najrečitiji, govornik u istoriji Crkve. Zato što je govorio otvoreno protivu korupcije na carskom dvoru, bio je smenjen sa svoga položaja i poslat u progonstvo. Kao izgnanik, umro je u Komani, u Jermeniji, 13. novembra 407. godine.