„U ljetu Gospodnjem 303-em je prepravljen put za Hristijanizaciju plemena Helvecije kroz mučeništvo.
O tom mučeništvu vam propovijedam, da se nezaboravi dovijeka…“

Ovim rječima počinje «Legenda o mučeništvu Tebaiske legije», koju je zapisao Episkop Lionski, Gospodin Evherije oko 454. godine.

Šta se danas zna o tome? Činjenica je, da je Tebaiska legija oko godine 300-te posle Hrista, premještena iz Egipta ka sjevernoj granici Rimske imperije, docnije u mjesto gdje se danas nalazi San Moris, u današnjem kantonu Vale u Švajcarskoj. Među legionarima je bio i veliki broj hrišćana. Legenda govori o čitavoj hrišćanskoj legiji, što istorijski gledano nije moguće. Kada je ta legija stigla u San Moris, tražilo se od svih vođa, da prinesu žrtvu caru Rimskome (budući da su u to prehišćansko vreme carevima odavala najveća počast, čak su smatrani bogovima). Smatrajući to idolopoklonstvom, svi hrišćanski legionari su se suprostavili tome zahtevu i odbili su da prinesu žrtvu Caru. Zbog tog odbijanja svi su mučenički stradali i bili posečeni. Legionari Ursus (Urs) i Viktores (Viktor) su spletom srećnih okolnosti, jedini koji su uspeli da prežive i izbegnu do utvrđenog grada Salodurum (današnji Soloturn). U okolini grada je, već tada, postojala jedna mala hrišćanska zajednica, koja se u tajnosti okupljala i služila svete Liturgije. Oni su morali biti u ilegali, jer je u to doba, pod carem Dioklecijanom, u cijelom carstvu bilo veliko gonjenje Hrišćana. Kada su sv. Uroš i Viktor stigli u Salodurum/Soloturn, ondašnji hrišćani su ih prihvatili kao svoje. Nakon masakra u San Morisu njih su tražili po cijeloj Helveciji. Ondašnji hrišćani su ih morali skrivati od rimskih vlasti. Sklanjali su ih u svojim domovima, a ponekad i po pećinama sjeverno od grada, na južnoj strani planina Jure. Nakon izvesnog  vremena su ipak pronašli i uhapsili. Odveli su ih na mjesto, gdje se danas nalazi mali hram „Časnoga Krsta trojenožice“ u Soloturnu. Tamo su ih ponovo prinuđivali da se odreknu Hrista i da prinesu žrtvu Caru rimskom. U slučaju da se pokore Caru, nuđen im je lagodan život i sva zemaljska uživanja. Međutim, Hristovi sledbenici bili su nepokolebljivi u svom ispovedanju vjere. Svojom odlučnošću i propovjedi oduševili su mnoge, koji čitavo ovo isleđivanje posmatraše, te veliki broj njih povjerova u Hrista, što dodatno razgnevi progonitelje. Na licu mjesta bjehu osuđeni na smrt. Odsjekli su im glave i bacili u rijeku  Aru (Aare). Na mjestu gdje se danas nalazi most „Časnoga Krsta“, tjela su isplivala iz rijeke i tu su ih pobožni hrišćani u strogoj tajnosti sahranili, rizikujući pri tom sopstvene živote. U legendi, koju je zapisao Grigorije iz Tura (u današnjoj Francuskoj), stoji  da su sveti Uroš i Viktor još prije upokojenja na onom mjestu zajedno sa Hrišćanima služili svetu Liturgiju i potom propovijedali sveto Jevanđelje i da je kasnije baš na tom mjestu sagrađen i prvi hram u Soloturnu. Crkva Hristova je utemeljena i sagrađena na moštima mučenika. Najveći podvig u Hrišćanstvu jeste podvig mučeništva. Jedan, dvojica, destine stradaju dok stotine i haljade povjeruju. U tome i jeste tajna i veličina stradanja. Sveti Uroš i Viktor su najbolji primjeri za to na prostoru Švajcarske.

Sveti mučenici su ostavili gradu Soloturnu ogromnu zadužbinu i veliko blago, što se i danas primjećuje. I ne samo Soloturnu već i cijeloj Biskupiji, čiji je presto premješten u 17. vijeku iz Bazela u Soloturn. Hram svetih Uroša i Viktora je saborni hram te Biskupije. Svake godine, na praznik Svetih Uroša i Viktora, 11 Septembra (28. Avgusta), iznose se mošti svetoga Uroša u velikoj litiji kroz cijeli grad. Kapela svetog Apostola Petra i saborni hram svetih Uroša i Viktora su danas važna mjesta hrišćanske vijere i mnoge hodočasnike privlače. Na početku 20. Vijeka, mnogi istoričari «revizionisti» su pokazivali sumnju u autentičnost priče o hrišćanskim mučenicima s početka četvrtog veka. Zbog toga se pribjeglo iskopavanju mjesta, gdje su sahranjeni mučenici. Hrišćenska groblja iz 4. vijeka su pronađena. Sveti Urs i Viktor su, dakle, istorijske ličnosti a ne izmišljene legende, kako su mnogi želeli da predstave.

Sveti legionar Urs je bio za života oženjen, i njegova supružnica, Vera (lat: Verena) pratila ga je za vrijeme premještaja legije ka sjevernoj granici Imperije. Usput je i boravila kod svetog Amrojsija Milanskog, i tamo dublje ušla u hrišćansku nauku i tumačenje svetog Jevanđelja. Kada je do nje stigla vjest o masakru u San Morisu, odmah je napustila Milano i došla u krajeve gdje je njen suprug postradao. U San Morisu je saznala, da je sv. Urs sa Viktorom zajedno izbjego, ali da su ponovo uhapšeni u Salodurumu/Soloturnu. Ona je potom odmah otišla u Soloturn, i tamo je doznala, da su ubijeni. Bila je i ne malo iznenađena kada je uvidela da su ih ondašnji Hrišćani već slavili kao svete Mučenike. Njoj je odmah bio jasan put koji je Bog za nju odredio. Od svetog Amvrosija Milanskog je mnogo slušala i naučila o otšelničkom životu. Povukla se od sveta i počela da se podvizava u današnjem Ritenenu, docnije u klisuri, koja je i po njoj dobila naziv. Usamljenost i tihovnje bili su najbolji preduslovi za čistu molitvu, kojoj je Svetiteljka stremila. Ali «ne užiže se svetiljka da se pod lonac meće» veli Gospod u Svetom Jevanđelju. Tako se sveta Vera na daleko u narodu proču, i mnogi dolažahu kod nje za duhovni savjet i pomoć. Ona činjaše mnoga čudesa i propvjedaše Jeavnđelje,onako kako je naučila od njenog duhovnika, velikog Svetila Crkve Hristove svetog Amrosija Milanskog. Mnoge je svojom propoveđu obratila u hrišćanstvo. Vremenom je sve više naroda dolazilo kod nje po savjete i utjehu, tako da su rimske vođe u Soloturnu to primjetile. Zbog toga je počeše proganjati i pretiti joj smrću, ukoliko ne napusti krajeve Soloturna. Tako je ona bježala niz rijeku sve do današnje sjeverne Švajcarske, gdje je nastavila da propovijeda sveto Jevanđelje. I u tim predjelima je mnogo naroda obratila hrišćanskoj vjeri. Među njima su i sveti Feliks i Regula, kasniji zaštitnici grada Ciriha. Oko 320. godine sveta Vera se upokojila u Gospodu u današnjem Curcahu u kantonu Argavu.

Klisura svete Vere u Ritenenu je danas jedno od najposjećenijih hrišćanskih Svetilišta u Švajcarskoj. Mnoga isceljenja se dešavaju molitvama svete ugodnice Božije Vere. To svedoče majke i mlade žene koje su hodočastile klisuru i bivale isceljene od raznih bolesti i neduga. Klisura svete Vere je i danas dan monaška zadužbina, u kojoj živi monah u jednoj keliji (od naroda nazvan „Šumski brat“).

Sveta Vera i sveti mučenici Urs i Viktor imaju veliku ulogu u hristanizaciji Švajcarske. Njih možemo slobodno nazvati pionirima i prvomučenicima Hristovim na ovim prostorima. Ako bi pak tražili jednu svetiteljsku ličnost sa kojom se indetifikuje čitava Švajcrska nacija, svakako bi morali da konstantujemo da je to Nikolaus fon Flue (Nikolaus von der Flüe) poznatiji kao Bruder Klaus (Bruder Klaus). Ko je ustvari Bruder Klaus? Kada se 1417. godine, u jednom selu u Obvaldenu, Hajnrihu (Heinrich von Flüe) i Hemi fon Flu (Hemma Ruobert) rodio sin Nikolaus, srećni roditelji nisu mogli ni da naslute koliko će se ovo djete udostojiti pred Bogom i uzvisti nad ljudima. Jedan normalan život koji je Nikolaus vodio do 1467. godine nije obećavao ništa specijalno. Poslije mirnog djetinjstva koje je proveo u roditeljskoj kući na selu i solidnog svetovnog obrazovanja, Nikolaus je služio vojsku i bio oficir u starom Ciriškom ratu. Po dolasku iz vojske ženi se sa Dorotejom Vis (Dorothea Wyss).

Taj brak je Bog blagoslovio sa desetoro djece. Nikolaus pored poslova koje obavlja u svom seoskom domaćinstvu radi i kao posrednik pri rješavanju sporova u Kantonu i sudija u svojoj opštini. Kao duboko vjerujući čovjek on je svakog dana čitao Sveto Jevanđelje. Rječi Gospoda da «onaj koji želi da bude savršen treba da se odrekne svega i da pođe za mnom» urezale su se duboko u njegovoj svesti. Kada će se Nikolaus odreći svjeta i krenuti za Hristom, bilo je samo pitanje dana. On je sačekao da najstariji sin napuni dvadeset godina i da može brinuti o prehranjivanju porodice.Tada je Nikolaus, u saglasnosti sa svojom suprugom, odlučio da ostatak svog života provede u samoći, postu i molitvi. Podvizavao se u početku u Hohrajnu (Hochrhein), sve dok mu se u viziji nije otkrilo da treba da se vrati u rodno mjesto i tu nastavi svoj podvig. A podvig Nikolausa bješe veliki. Samo je on tačno znao sva iskušenja kojima je bio podvrgavan od strane kušača. U svim tim mukama izašao je kao pobjednik. Poslednjih dvadesetak godina uzimao je za hranu samo Sveto Pričešće i pio malo vode iz obližnjeg potoka. Taj podvig može se porediti samo sa podvigom svete Marije Egipćanke, koja je trideset godina provela u pustinji posteći. Zbog takvog čistog i uzvišenog načina života, Nikolaus je od Boga još za života bio nagrađen različitim darovima. Mogao je da iscjeljuje, da miri posvađane, da vidi u budućnost i još mnogo toga što je za obične ljude neshvatljivo i nemoguće. Mnogi su dolazili kod njega obraćajući mu se za pomoć. Svima je izlazio u susret i mnoge obratio Bogu. Iako se opredelio za otšelnički način života, on nije bio nezainteresovan za društveni život. Naprotiv, pokazivao je živo intersovanje za stvari koje su bile od državnog značaja i često savetovao političare u kom pravcu treba ići. «Ne gurajte svoje ruke u tuđe poslove» poručuje brat Klaus svojim sunarodnicima. Stoga se spravom može reći da je on jedan od začetnika ideje švajcarske neutralnosti. Jedno od velikih djela je i to što je u godini 1481 izmirio stranke saveza helvecijskih kantona, kada su se posvađale oko primanja novih kantona Soloturna i Friburga u savez. On je tada blagom zadužbine svetih Uroša i Viktora argumentvao sa da su grad i kanton Soloturn svetinje u Helveciji, i tako su ova dva kantona primljena, a saveznici Helvecije pomireni. Posle mnogih podviga bruder Klaus se upokojio u Gospodu 21. marta 1487. godine. U molitvenim sjećanjima svojih sunarodnika on je ipak još uvijek prisutan i do dana današnjeg. Velikog ugodnika božjeg Švajcarci duboko poštuju i slave.

Milan Lešić