Žitije

Napomene:

1.     O njemu je sačuvan zapis na manastirskom Evanđelju. U tom istom Evanđelju stoji zapisana i vest o mučeničkoj smrti tadašnjeg patrijarha srpskog Jovana (1592-1613. g.), koga su Turci odveli u Carigrad i 14. oktobra 1613. g. umorili.

2.     Ova eparhija bi osnovana u vreme obnove Pećke patrijaršije od strane patrijarha Makarija Sokolovića (1557-1574. g.). – U manastiru Tvrdošu krajem 16. veka beše središte srpskog oslobodilačkog pokreta protiv Turaka na čelu sa mitropolitom Hercegovačkim Visarionom. Manastir je porušen krajem 17. veka od Mlečića. Na ruševinama starog manastira, podiže u naše dane novu crkvu Nikola Runjevac iz sela Poljica kod Trebinja, – divnu sebi zadužbinu pred Bogom i svojim rodom.

3.     Propaganda nekih od gorespomenutih jezuita ili unijata izmislila je kasnije neka dva pisma (iz 1660. i 1671. g.) u kojima se tobože Sv. Vasilije obraćao rimskom papi Aleksandru VII i Klimentu H i, navodno, priznao ih, tražeći u naknadu za to, ni manje ni više, novac od pape!? – Ova pisma u stvari su falsifikovana, lažno napisana i neistinito potpisana od samih jezuita, koji su na taj način hteli da se pohvale svojim “uspesima” pred svojim starešinama u Rimu. (O lažnosti tih dokumenata videti kod Ep. N. Milaš, Sv. Vasilije Ostroški. Razjašnjenja jednog pitanja iz Svetiteljevog života, Dubrovnik 1913).

4.     O tome je patrijarh izdao i gramatu (patrijaršijsko pismo), koja se čuvala u manastiru Ostrogu, i, izgleda, nestala prilikom turske pljačke 1852. g. – Sveti Vasilije je za mitropolita Trebinjskog došao posle hercegovačkog mitropolita Simeona. Iz toga vremena sačuvao se jedan zapis Svetog Vasilija na knjizi Letopis Jovana Zonare, koju Tvrdošu pokloni veliki dobrotvor Stefan Vladislavić iz Gacka. Svetitelj se na knjizi potpisao na dan Sv. Simeona Mirotočivog 13. februara 1639. g. kratkim zapisom: “Az smjerni mitropolit Zaholmski Vasilije”. Ovo je izgleda najstariji potpis Sv. Vasilija u kome se on naziva Zahumski mitropolit i na taj način obnavlja staro ime ove svetosavske eparhije.

5.     Ova patrijaraška gramata ili sinđelija pisana je 27. novembra 1651. godine u manastiru Gračanici.

6.     Po manastiru Sv. apostola Petra i Pavla na Limu, gde je neko vreme bilo sedište ove eparhije. Turci su početkom 17. veka ovaj manastir nasilno pretvorili u džamiju, i tada je sedište eparhije preneto u okolinu Onogošta (Nikšića), te se eparhija zvala Onogoška. – Sveti Vasilije bio je mitropolit Trebinjske eparhije od 1638-1651. godine, kada je prešao na Onogošku eparhiju.

7.     O tome je ostao zapis monaha Gavrila iz manastira Svete Trojice kod Pljevalja zabeležen na jednom mineju prepisanom u ovom manastiru 1649. godine.

8.     Prilozima Sv. Vasilija obnovljena je u to vreme i crkvica velikomučenika Georgija u pirgu manastira Hilandara na Svetoj Gori.

9.     Ostrog je bio u vreme Sv. Vasilija i stecište srpskih rodoljubivih hajduka, boraca protiv turskog zuluma. Tu je često dolazio i poznati harambaša Bajo Nikolić-Pivljanin.

10. Ovo pismo potiče iz 1666. godine i čuva se do danas u manastiru Ostrogu.

11. Pećka Patrijaršija ukinuta je turskim beratom od 1766. godine. Obnovljena je u Srem. Karlovcima, a zatim u Beogradu kao Srpska Patrijaršija (1920. godine).

12. Štampano 1861. godine u Beogradskom Srbljaku mitropolita Mihaila.

13. Taj prezviter je prota Vaso Ivošević, iz Boke Kotorske, profesor u Karlovačkoj bogosloviji. Sakupljanje najvećeg broja podataka za ovo Žitije Sv. Vasilija njegova je zasluga. – Interesantno je zabeležiti da je prvu ikonu Svetog Vasilija izradio ikonopisac Gavrilo Dimitrijević u manastiru Morači, trideset godina posle proglašenja za Sveca.

14. Sveti Petar I, mitropolit Cetinjski (1782-1830. g.), slavi se 18. oktobra.

15. Tom prilikom, kovčeg sa telom Sv. Vasilija nosili su od manastira do izlaska iz grada crnogorski knez Nikola, četiri vojvode i srpski književnik Ljuba Nenadović.